W poszukiwaniu sensu życia – filozofia afirmacji – kurs stacjonarny
CS/5045
Człowiek i Społeczeństwo
Kurs realizowany w formie stacjonarnej.
Omawiana będzie bardzo szeroko pojmowana współczesna filozofia życia, bo oprócz filozofii życia sensu stricto, także elementy psychoanalizy, egzystencjalizmu, hermeneutyki i ekologii. Nie chodzi o metafizyczne (niezmienne) ujęcie, lecz światopoglądowe, akcentujące irracjonalną wolę i stawanie się, a nie rozum i niezmienność jako istotę bytu. Kurs jest nastawiony na postępujące rozumienie, na pogłębianie mądrości życia, na uświadomienie realnej różnorodności kultur i wielości cywilizacji. Akcent uporczywie padać będzie na sens ludzkiej egzystencji, czyli ukazywanie ludzkiego i osobistego miejsca w ramach różnego rodzaju całości.
Problematyka kursu:
- Filozofia wobec mitów, teologii i nauki. Szeroko pojęta Filozofia życia jako współczesna perspektywa wobec Filozofii nauki. Sens to miejsce w ramach całości.
- Typologia światopoglądów Diltheya i Schelera z akcentem na miejsce człowieka i życia w kosmosie. Różnice założeń filozoficznych cywilizacji hinduskiej, grecko-rzymskiej i zachodnioeuropejskiej.
- Etyka jako pytanie o sens ludzkiej egzystencji. Moralność ugruntowana na wolności na tle legalizmu prawa i religii. Perfekcjonizm stoicki i „państwo celów" Kanta – etyki bez kija i marchewki a pozytywistyczna etyka opisowa.
- Krytyka substancjalnej i racjonalistycznej antropologii: dusza Platona, ego Kartezjusza, a Jaźń Nietzschego. Woluntaryzm: Schillera gra popędów, Schopenhauera wola życia, wola mocy Nietzschego. Późnofreudowska filozofia kultury jako teoria nadbudowana nad ambiwalencją popędową człowieka: Eros i Thanatos. Geneza wartości, religii i kultury a popęd agresji wewnątrzgatunkowej.
- Platon, Epikur a Frommowska idea androgynicznej natury człowieka. Dziejowe fazy męstwa bycia [Tillich] w obliczu: śmierci (cierpienia), grzechu (winy), absurdu. Teoria potrzeb Fromma: próba syntezy patriarchalnego i matriarchalnego aspektu ludzkiej natury.
- Nauka o ewolucji życia na Ziemi, ewolucja człowiekowatych i rasy ludzkie. Filozoficzne teorie ewolucji życia (techniki): Spengler, Bergson a Teilhard de Chardin.
- Re-aktywne formy życia: o resentymencie niewolniczym: Nietzsche a Scheler. Nieautentyczność egzystencji: SIĘ Heideggera oraz zła wiara Sartre’a. Od religii ku wierze: Hiob a Heidegger, Ricœur a Jaspers [sytuacje graniczne].
- Etyki prowitalne: Schelera kosmiczne odczucie jedności życia. Schweitzera etyka czci dla życia a ekofilozofia z jej biocentryzmem wobec europejskiego teo(antropo)centryzmu.
Cel ogólny:
istnieje wielość odrębnych perspektyw rozumienia życia. Naukowa forma opisu stanów i procesu ewolucji życia zasadniczo różni się od aksjologicznej, religijnej perspektywy zaświatów jako celu, co oznacza traktowanie życia tylko jako środka. Stąd trzeba też odróżniać filozofię życia jako rzeczywistej wartości, która ukazuje i ceni różne wartości witalne od (po)platońskiej filozofii traktującej życie tylko jako etap przygotowywania się do śmierci jako wiecznego, niezmiennego sposobu istnienia tego, co idealne na sposób bytów matematycznych.
Afirmatywna aksjologia światopoglądowej filozofii życia ujmowanego jako nieustające stawanie się i doznawanie wartości witalnych ukazuje ich przerastanie w sferę bezinteresownych wartości duchowych. Wtedy sens życia to nie sztuka uciekania od życia jako niebytu, czyli marności nad marnościami, ani afirmowanie tego, co jakoś pozaświatowe, ale to praktyczne współtworzenie, codzienne nadawanie sensu temu, co pierwotnie neutralne, to stały wysiłek potęgowania jakości swego życia i innych, czyli twórczy sposób bycia-w-świecie i bycia-wśród-ludzi, czyli przekraczanie wartości witalnych ku wartościom duchowym. Zatem nie można ujmować człowieka tylko jako ciało ani tylko jako dusza, ale ich jedność.
Cele szczegółowe:
- zapoznanie z różnymi koncepcjami życia i jego ewolucji,
- analiza irracjonalnych parametrów ludzkiej egzystencji: wola, popędy, pragnienia a potrzeby, lęk a trwoga, emocje,
- nauczenie myślenia antropologicznego, w tym relacyjnych koncepcji człowieka,
- uświadomienie istnienia wielości cywilizacji i różnic światopoglądowych między nimi,
- zapoznanie z różnymi koncepcjami rozwoju społeczno-kulturowego,
- rozpoznawanie re-aktywnych form życia – resentyment niewolniczy, SIĘ – na tle afirmatywnego i twórczego nastawienia do życia,
- uczenie hermeneutycznego rozumienia życia poprzez jego zobiektywizowane kulturowe wytwory (symbole, instytucje),
- pogłębienie sposobu stawiania i rozwiązywania problemu sensu ludzkiej egzystencji.
Korzyści dla słuchacza:
Słuchacz:
- umie odróżniać opisową filozofię nauki od wartościujących filozofii życia,
- zna radykalne różnice w pojmowaniu życia i jego sensu między cywilizacjami Wschodu i Zachodu,
- potrafi wiązać koncepcje ewolucji życia (narządów) z teoriami ewolucji kultur bazującymi na filozofii symboli, techniki czy typologii światopoglądów,
- rozpoznaje mechanizm kulturotwórczej gry i ambiwalencji popędów w ujęciu Freuda: popędu miłości (Eros) oraz popędu destrukcji (Thanatos),
- rozumie i docenia „męstwo bycia” (Paul Tillich), czyli umiejętność walki z ponaddziejowym lękiem przed śmiercią, dominującym w średniowieczu lękiem przed potępieniem oraz współczesnym lękiem przed absurdem/bezsensem,
- ma umiejętność wspólnotowego myślenia, w tym biegłości w sztuce dialogu (namowy), współtworzącej interpersonalną prawdę jako filar mądrości życia,
- rozumie rewolucyjną istotę ekologicznego myślenia, czyli odpowiedzialnego za trwałość życia w ogóle.
Metody pracy:
- podczas pierwszych zajęć podana zostanie bibliografia, służąca samodzielnemu pogłębianiu danego zagadnienia przez Słuchacza,
- materiały przekazywane są w postaci wydruków podczas poprzednich zajęć, obszerniejsze będą udostępniane w formie elektronicznej,
- każdy temat omawiany jest podczas dwóch kolejnych zajęć, najpierw elementarnie, a ponownie w sposób pogłębiony,
- zajęcia zaczynają się od umożliwienia Słuchaczom zadawania pytań odnośnie do poprzedniego wykładu, ale pytania można zadawać także na bieżąco.
Metody weryfikacji efektów kształcenia:
weryfikacji służy stała możliwość zadawania pytań i uwag w trakcie zajęć oraz podczas przerwy, co umożliwia stałą weryfikację oraz zwiększanie efektów. Zajęcia zaczynają się od pytań i uwag odnośnie do poprzedniego wprowadzenia tematu, aby następnie pogłębić uprzednie ujęcie problemu.
Z perspektywy końcowej: Słuchacz wybiera jeden z wykładów jako przedmiot rozmowy. Może samodzielnie wskazać kwestię, jakoś z danym kursem związaną, np. odwołać się do którejś z pozycji bibliograficznych. Intencją główną rozmowy jest odpowiedni stopień rozumienia danego problemu.
